Εδώ και χιλιετίες η ελληνική γλώσσα συνεχίζει το ταξίδι της όντας η μία και η αυτή.
Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα συνέντευξης του Οδυσσέα Ελύτη στο "Βήμα" στις 24.12.1978:
<<...εγώ δεν ξέρω να υπάρχει παρά μια γλώσσα, η ενιαία γλώσσα η Ελληνική...το να λέει ο Έλληνας ποιητής ακόμη σήμερα "ουρανός", ή "θάλασσα", ή "ήλιος", ή "σελήνη",ή "άνεμος" όπως το έλεγαν η Σαπφώ και ο Αρχίλοχος, δεν είναι μικρό πράγμα. Είναι πολύ σπουδαίο. Επικοινωνούμε κάθε στιγμή μιλώντας με τις ρίζες μας. Τις ρίζες μας που βρίσκονται εκεί: στα αρχαία. >>
Ας προσθέσουμε λίγες ακόμη φράσεις ή λέξεις :
η φράση επί ξυρού ακμής σημαίνει στη κόψη του ξυραφιού, από τον ξυρό λοιπόν, προέρχονται το ξύρισμα, το ξυράφι
καινός (νέος, καινούργιος) : από εδώ προέρχεται η λέξη καινοτομία, καινοτόμος
κατηγόρησαν το Σωκράτη οτι παρέσυρε τη νεολαία διδάσκοντας "καινά δαιμόνια", νέες θεότητες
ο δαίμων δεν είχε τη σημερινή σημασία: αναφερόταν σε απροσδιόριστη, απρόσωπη δύναμη, καλή ή κακή, υπήρχε η έκφραση "αγαθού δαίμονος" που χρησιμοποιούσαν σε πρόποση*, με παράγωγο την ευδαιμονία( καλή τύχη, ευτυχία). Αργότερα πήρε τη σημερινή της έννοια
* πρόποση= προ της πόσης, πριν πιούμε δηλαδή
μιμνήσκω ( υπενθυμίζω,θυμάμαι) με παράγωγα τα εξής: μνήμη, μνημόσυνο, ανάμνηση, μνησικακία (η ιδιότητα του μνησίκακου ανθρώπου, να θυμάται το κακό που υπέστη, πολλές φορές με μίσος, και να επιθυμεί την ανταπόδοση στο δράστη)
λωποδύτης: από το λώπη ή λώπος (ρούχο, ένδυμα) + δύω (βουτάω, βυθίζω , βλέπε: δύτης, κατάδυση, ανάδυση) αυτός που "βουτάει" στα ρούχα, στις τσέπες, με σκοπό να πάρει ο,τι υπάρχει ή ο κλέφτης ενδυμάτων
λάθρα (επίρρημα που σημαίνει κρυφά, χωρίς να γίνει κάποιος ή κάτι αντιληπτό): λαθρεπιβάτης, λαθρέμπορος, λαθραναγνώστης και πολλά άλλα επίκαιρα
κρούω (χτυπάω) : κρούση, και οι γνωστές εκφράσεις "κρούω τον κώδωνα του κινδύνου", "ποιός κρούει την θύραν;"
με την ευκαιρία της αναφοράς στη λέξη θύρα, ας αναφέρουμε τα θυρανοίξια (θύρα + ανοίγω), δηλαδή τα εγκαίνια
κύων (σκύλος) : ακόμη και σήμερα λέμε κυνοδρομίες, ενώ όλοι έχουμε κυνόδοντες
ψέγω (επικρίνω, ασκώ κακή κριτική): με παράγωγα ψεγάδι, άψογος
εγείρω (ξυπνώ, σηκώνω) λέμε: έγερση, εγερτήριο
άκος (θεραπεία) εξ ου πανάκεια, το φάρμακο που θεραπεύει όλες τις αρρώστιες
σπόγγος (σφουγγάρι) λέμε: σπογγώδης (όχι σφουγγαρώδης) εγκεφαλοπάθεια
δελφύς (μήτρα) από εδώ προέρχεται ο αδελφός, η αδελφή, από την ίδια μήτρα δηλαδή
ωόν (αυγό) λέμε "σιγά τα ωά", από εδώ προέρχεται το ωάριο, ωοθήκη, ωοτοκία, σχήμα ωοειδές
επίσης η κατάληξη -άριον σημαίνει το μικρό, (υποκοριστικό) π.χ. πλοιάριο
σίτος (σιτάρι) λέμε: σιτίζομαι, ασιτία
θις (σωρός, συνήθως άμμου, αμμώδης ακτή) ακόμη και σήμερα χρησιμοποιούμε τη φράση από την Ιλιάδα "παρά θιν΄ αλός": δίπλα στη θάλασσα, στην παραλία
όμβρος (βροχή, καταιγίδα) λέμε: όμβρια ύδατα, ανομβρία
άκανθα (αγκάθι) λέμε: ακανθώδες (όχι αγκαθώδες) ζήτημα, ακάνθινο στεφάνι
αιγίς (ασπίδα, όταν κατασκευαζόταν από δέρμα κατσίκας, αλλά και γενικότερα) ακόμη και σήμερα χρησιμοποιούμε τη έκφραση "υπό την αιγίδα", δηλαδή υπό την προστασία
σάρωθρο (σκούπα, φτιαγμένη κυρίως από κλαδιά, ξερά ή όχι) ακόμη και σήμερα σε πολλά μέρη της χώρας μας δε λένε σκουπίζω, αλλά σαρώνω, σάρωσα, κυρίως οι μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι
κλίνη (κρεβάτι) λέμε: κλινοσκέπασμα, δωμάτιο δίκλινο, τρίκλινο, παραμένω κλινήρης, ενώ και στο μνημείο του αγνώστου στρατιώτη υπάρχει η επιγραφή "μια κλίνη κενή φέρεται εστρωμένη των αφανών" και η πασίγνωστη, παρμένη από τον επιτάφιο του Περικλή (έργο του Θουκυδίδη), "ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος"
πυγή (τα οπίσθια) από εδώ προέρχεται η πυγολαμπίδα (το γνωστό έντομο που παράγει φως με το πίσω μέρος του σώματός του), η σεισοπυγίς, δηλαδή το πτηνό σουσουράδα (σείω + πυγή= κουνάω τα οπίσθιά/την ουρά μου) , η στεατοπυγία (στέαρ=λίπος +πυγή) η εναπόθεση λίπους στους γλουτούς
Πολλές φορές τα δύο "σ" γραφόταν εναλλακτικά σαν δύο "τ", τα αντικαταστούσαν, δηλαδή έλεγαν μέλισσα και μέλιττα, γλώσσα και γλώττα, π.χ. οι στρατιώτες που οδήγησε ο Ξενοφώντας στην επιστροφή, γνωστή ως "η κάθοδος των μυρίων", μετά την περιπετειώδη πορεία τους στην Ασία μόλις αντίκρυσαν τη θάλασσα, φώναξαν "θάλαττα, θάλαττα" κι εμείς σήμερα χρησιμοποιούμε αντίστοιχα τον όρο ευγλωττία (και όχι ευγλωσσία).
Κάτι παρόμοιο με τη δωρική διάλεκτο χρησιμοποιούσαν το "η" αντί του "α": βλέπε "η ταν ή επί τας" (δηλαδή ή αυτήν ή πάνω της, η έκφραση των μανάδων ή συζύγων στη Σπάρτη, όταν έφευγαν τα παιδιά ή οι άντρες τους για τον πόλεμο, που σήμαινε ή γύρνα με αυτή ή να σε φέρουν πάνω σ΄αυτή, ή νικητής ή νεκρός σε πιο κυνική απόδοση).
Επίσης στο βιβλίο "Το φως των σοφών της Ελλάδος" του Δημοσθένη Λιακόπουλου, στο κεφάλαιο που αναφέρεται στα παιχνίδια στην αρχαία Ελλάδα, η κούκλα, που έπαιζαν τα κορίτσια, αναφέρεται με πολλά ονόματα, ένα εκ των οποίων είναι το "νευρόσπαστο", μια λέξη που λέμε και σήμερα εννοώντας το νευρικό και υπερκινητικό άτομο, τότε όμως ήταν η αρθρωτή κούκλα.
Ακόμη στους τόμους "Γη ο πλανήτης των Ελλήνων", αλλά και στον τόμο 10 της σειράς "Γιατί και πώς ζουν ανάμεσά μας" υπάρχουν πίνακες με λέξεις της αρχαίας ελληνικής, που αντιστοιχούν λέξεις που χρησιμοποιούν σήμερα διάφοροι λαοί, ως τη Νότια Αμερική και τα νησιωτικά συμπλέγματα του Ειρηνικού. Λέξεις από τις οποίες προέρχονται, και φυσικά μοιάζουν, παρά το πέρασμα τουλάχιστον δύο χιλιετιών.
Ασφαλώς και υπάρχουν πολλές ακόμη φράσεις και αναρίθμητες λέξεις που χρησιμοποιούνται και σήμερα όπως τις έλεγαν και οι αρχαίοι μας πρόγονοι, είτε τις γνωρίζουμε είτε όχι. Ας μεταλαμπαδεύσουμε το αθάνατο ελληνικό πνεύμα και στις επόμενες γενιές.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου