Τα σχέδια του Putin για νέα KGB προδίδουν την ανησυχία του

Του JOHN RIGOTI (BERLIN DEN 24.09.2016)

Υπήρξαν περιοδικές υποθέσεις ότι το Κρεμλίνο σχεδιάζει να θέσει την πλειοψηφία των υπηρεσιών πληροφοριών και μυστικής ασφάλειας της χώρας ξανά σε μια ενιαία υπηρεσία, ουσιαστικά συστήνοντας εκ νέου την Σοβιετική KGB. Ο Vladimir Putin, ο ίδιος υπερήφανος βετεράνος αυτής της υπηρεσίας, έχει μέχρι στιγμής αντισταθεί στην ιδέα, αλλά ένα δημοσίευμα της –με καλές πηγές εφημερίδας- Kommersant, ισχυρίζεται ότι ένα νέο υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας (MGB) πρόκειται να δημιουργηθεί σύντομα. Εάν αληθεύει –και υπάρχουν λόγοι να το πιστέψουμε- τότε πρόκειται για μια σοβαρή μεταστροφή στην πολιτική, αφήνοντας να εννοηθεί ότι υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες και δυσαρέσκεια με την τρέχουσα κατάσταση. Ό,τι και να ελπίζει ο Putin, είναι επίσης πιθανό να καταστήσει τις υπηρεσίες ασφάλειας ακόμη πιο πολιτικοποιημένες και δυσλειτουργικές.

KGB 2.0
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, το οποίο έκτοτε έχει επίσης αναπαραχθεί από τα κρατικά ΜΜΕ, το MGB θα δημιουργηθεί σε μεγάλο βαθμό, στη βάση της τρέχουσας Ομοσπονδιακής Υπηρεσία Ασφάλειας (FSB), ήδη η κυρίαρχη υπηρεσία, και θα επανεντάξει την Υπηρεσία Εξωτερικών Πληροφοριών (SVR) και το μεγαλύτερο μέρος της Υπηρεσίας Ομοσπονδιακής Φρουράς (FSO), εκτός της Προεδρικής Υπηρεσίας Ασφάλειας του Putin (SBP). Με αρμοδιότητα την εσωτερική ασφάλεια και την εξωτερική κατασκοπεία, και ενσωματώνοντας όλη την κοινότητα μυστικών υπηρεσιών εκτός των στρατιωτικών (την GRU), αυτή η υπηρεσία θα είναι μια άμεση ρέπλικα της KGB.

Το όνομα MGB είναι διπλά ατυχές, καθώς ήταν το όνομα της μυστικής αστυνομίας στα τέλη της εποχής του Στάλιν, και επίσης χρησιμοποιείται από τις "Λαϊκές Δημοκρατίες" του Ντόνεσκ και του Λουκάνσκ για τις δικές τους υπηρεσίες ασφάλειας. ΜΕ τον έναν ή τον άλλο τρόπο ωστόσο, αυτό θα δημιουργούσε μια ενιαία, πανίσχυρη και χωρίς μεγάλη εποπτεία, μυστική υπηρεσία. Πραγματικά, θα ήταν πολύ λιγότερο περιορισμένη από την KGB, η οποία παρακολουθούνταν στενά από τον μηχανισμό του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Υπουργείο Παράνοιας του Κρεμλίνου
Φαίνεται να υπάρχει λίγη αντικειμενική δικαιολογία για μια τέτοια κίνηση. Θα ήταν δαπανηρό σε μια στιγμή που οι κρατικοί πόροι είναι ήδη υπό πίεση. Δεν υπάρχει έλλειψη αστυνομικών και κατασκόπων στην διάθεση του Κρεμλίνου και αυτό δεν θα δημιουργήσει περισσότερους ούτε θα δημιουργήσει ουσιαστικές οικονομίες κλίμακας.

Αντιθέτως, φαίνεται να αποτυπώνει μια συνειδητοποίηση από την πλευρά του Putin ότι οι παλιές του στρατηγικές για τη διακυβέρνηση της Ρωσίας, φαίνονται όλο και περισσότερο αναποτελεσματικές. Στο παρελθόν, στηριζόταν σε έναν συνδυασμό νομιμοποίησης μέσω προπαγάνδας και των μορφών της δημοκρατίας μέσω της αύξησης του επιπέδου διαβίωσης και της σιωπηρής αλλά περιορισμένης χρήσης εξαναγκασμού. Όπως απέδειξε και το ιστορικό χαμηλό προσέλευσης στις εκλογές της Δούμα την Κυριακή, τα θεατρικά της ψευδόπολιτικής χάνουν την έλξη τους ιδιαίτερα σε μια στιγμή που οι εποχές είναι δύσκολες (και περισσότερα μέτρα λιτότητας είναι σχεδόν βέβαιο ότι επίκεινται).

Σε κάποιο επίπεδο, η κίνηση αυτή θα μπορούσε από μόνη της να αφορά θεατρινισμούς: ιδιαίτερα εάν ο Putin χρησιμοποιήσει το όνομα MGB, θα είναι ένα πανίσχυρο σύμβολο της δυνατότητας καταστολής. Εξάλλου, ο σύγχρονος μυστικός αστυνομικός θα προτιμούσε να τρομάζει τους ανθρώπους παρά να πρέπει να τους συλλάβει.

Αλλά, όπως και η δημιουργία της Εθνικής Φρουράς νωρίτερα φέτος, θα είναι επίσης μια υπηρεσία που θα δημιουργηθεί για πιθανή χρήση. Μία KGB 2.0 θα ήταν ένα πανίσχυρο εργαλείο όχι μόνο για την καταστολή ενδεχόμενης αντίδρασης εντός της χώρας, αλλά επίσης για την παρακολούθησε και τον "περιορισμό" της ελίτ. Είναι χαρακτηριστικό πως, σύμφωνα με ανώνυμες πηγές της FSB που επικαλείται η εφημερίδα, θα ερευνά επίσης μεγάλα εγκλήματα που περιλαμβάνουν υποθέσεις απάτης και διαφθοράς –τα εργαλεία για τον έλεγχο των ελίτ αυτές τις ημέρες.

Χτίζοντας ένα καλύτερο κελί για τον εαυτό του
Ωστόσο, αυτό είναι κάλλιστα πιθανό να ενισχύσει κάποιες επικίνδυνες και δυσλειτουργικές τάσεις στο εσωτερικό της ρωσικής κοινότητας ασφάλειας. Όπως κατέστη σαφές κατά τη διάρκεια της έρευνας για το report του ECFR, "Putin’s Hydra”: μέσα στις μυστικές υπηρεσίες της Ρωσίας, τα πιο σοβαρά προβλήματα περιλαμβάνουν αψιμαχίες, διαφθορά και την πολιτικοποίηση της υπηρεσίας να φθάνει μέχρι και το γραφείο του Putin.

Οι ελπίδες ότι οι αψιμαχίες θα μπορούσαν να τελειώσουν με τη δημιουργία μιας σούπερ υπηρεσίας που να ελέγχεται από την FSB, θα είναι αβάσιμες. Αυτές τις ημέρες, συμβαίνουν πολλά φαύλα εντός των υπηρεσιών ή μεταξύ των παρατάξεων στις υπηρεσίες. Απλώς θα μεταναστεύσουν στην MGB, όπου η απουσία θεσμικών ορίων θα σημαίνει στην πραγματικότητα ότι όλα μπορούν να κατακτηθούν. Αν μη τι άλλο, ο πειρασμός για εξουσία, πρόσβαση και πόρους, απλώς θα γίνει πιο μεγάλος.

Εξ ου και το νέο πεδίο διαφθοράς. Οι μυστικές υπηρεσίες της Ρωσίας έχουν ένα αβυσσαλέο ιστορικό έρευνας στις ίδιες τις υπηρεσίες, και όταν υπήρξαν επιτυχίες, όπως η πρόσφατη σύλληψη ενός αξιωματούχου της Επιτροπής Έρευνας που προστάτευε έναν διαβόητο εγκληματία, τείνουν να συμβαίνουν επειδή μία άλλη υπηρεσία ανοίγει την υπόθεση. Η MGB ουσιαστικά δεν θα υπόκειται σε καμία ουσιαστική εποπτεία, και θα είναι πιθανώς ένα φυτώριο διαφθοράς.

Τέλος, ένα βασικό πρόβλημα στη διαδικασία των ρωσικών υπηρεσιών, είναι ότι ο Putin και οι πιο στενοί του σύμμαχοι συχνά ακούνε αυτά που θέλουν να ακούσουν αντί αυτά που χρειάζεται να ακούσουν. Αυτό συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας μιας γραφειοκρατικής κουλτούρας η οποία ποτέ δεν ανταμείβει τους αγγελιοφόρους κακών ειδήσεων, και οδηγεί σε μια επικίνδυνη αποσύνδεση μεταξύ της λήψης αποφάσεων και του πραγματικού κόσμου.

Όσο λιγότερες είναι οι διαφορετικές πηγές πληροφοριών, τόσο μεγαλύτερη η αποσύνδεση, και η δημιουργία της MGB θα χορηγήσει στην υπηρεσία ένα σχεδόν μονοπώλιο στις πληροφορίες με βάση τις οποίες ο Putin θα λαμβάνει τις αποφάσεις του. Αυτό ήταν πραγματικά ένας από τους λόγους για τους οποίους, τα προηγούμενα χρόνια, επέλεξε να μην επαναδημιουργήσει την KGB: τι μας λέει ότι τώρα το θεωρεί αυτό μικρότερο κακό;